Boekhandels verhogen de leefbaarheid van stad of dorp.
Bron: De impact van het boek (26-03-2019)
Bron: De impact van het boek (26-03-2019)
Na het avondeten of na de film naar een boekhandel slenteren, bij voorkeur om half twaalf ’s nachts en dan een halfuur ongestoord rondneuzen, met je vangst naar een terras lopen, een veille prune bestellen en de ingepakte boeken weer uitpakken, de eerste bladzijden lezen, of zomaar middenin beginnen, bladeren, ruiken, de kaft aaien… Dit geluk ligt voor het grijpen op de Boulevard Saint-Germain in Parijs, waar boekhandel L’Écume des Pages (Het Schuim van de Pagina’s) zich paart aan café de Flore. Drank en boeken vinden elkaar daar in goede voornemens: het boek wil je nog diezelfde nacht uitlezen, de prijs van de eau de vie gebiedt je het bij één glas te laten.
L’Écume des Pages bevat een zee aan boeken en toch ga je er niet in ten onder. Grote tafels brengen redding. De planken buigen door van de laatst verschenen boeken en niet alleen wat in blad of krant is gekraakt of geprezen ligt er uitgestald. Het plankleven van een boek is hier minsten 95 dagen, daarna wordt geteld, gewogen en eventueel teruggezonden. Er zijn ook boeken die jaren mogen blijven liggen, zij vormen ‘Le Fond’ – de kern van l’écume des jours. Le Fond is de eigenzinnige keuze van het personeel, de boeken die volgens hen ‘indispensable’ zijn. Het onontbeerlijke boek. Elk personeelslid heeft zijn eigen rayon en elk rayon zijn eigen Fond. De boekverkopers stellen er een eer in juist dát boek aan de man te brengen. Ik ben na middernacht vaak met de raarste boeken thuis gekomen.
‘Er bestaat geen mooier vak dan dat van boekverkoper. Wij zorgen dat jij, boekenliefhebber, prachtige verhalen krijgt aangereikt. Wij doen jou, doorgewinterde veellezer, verrassende suggesties. Wij organiseren evenementen met jouw favoriete schrijvers. Wij zorgen in onze boekwinkels voor een breed aanbod. In alle onbescheidenheid zeg ik: met recht zijn wij, boekverkopers, een cultureel ankerpunt in jouw stad en jouw dorp.’
Valt het universum samen met de almaar uitdijende bibliotheek van alle boeken bij elkaar, zoals Borges het ons voorspiegelt, dan zijn boekwinkels ambassades. De boekhandelaar is een consul-generaal, een vooruitgeschoven vertegenwoordiger van het boekenrijk. Driewerf hoera voor hem en haar op Bookstore Day.
NERING IN TWIJFEL
Er is een overvloed aan zekerheid,
gedachteloos de domste targets halen,
verplicht geluk, een streng verbod op falen
en antwoorden op tegenstrijdigheid.
Bevestiging ligt opgetast in schappen
van megastores die instant fame beloven.
Als iets je mening is, mag jij geloven
dat dan die mening niets nog valt te snappen.
Als ergens toch een winkeltje bestond
met alle dingen die ik nimmer vroeg en
gedachten over niet gehaalde doelen
op voorraad en met zout voor elke wond,
dan zou ik daar mezelf meteen vervoegen
en kocht ik alles wat me mens deed voelen.
In films en commercials zijn boekhandelaar romantische stoffige types die rustig wachten tot lezers hun schatten komen ontdekken. Tegenwoordig zijn boekhandelaren de verbinding tussen uitgevers en lezers, invloedrijke panelleden op tv, quotegevers op boekomslagen. Hoe die positie ook veranderd is, het enige dat nog altijd verschil maakt in de boekhandel is even ongrijpbaar als literatuur zelf: een gesprek. Wat werkelijk waarde heeft is een boekhandelaar die niet alleen een eigen plek in de markt heeft en die lezers kent, maar ook iemand die met wie je over boeken kunt praten. Iemand die boeken verkoopt en daarbij gratis zijn mening over boeken geeft. Wars van trends of bestsellerslijsten, gewoon lezen en zeggen wat je ervan vindt. Dit is goed, dit is zonde van het papier. De schatkist is de winkel, de sleutel is de boekhandelaar zelf.
Is het die mega bookstore in New York waar ik, het hoofd schuin om de ruggen beter te kunnen lezen, tegen een eveneens scheef kijkende man aanbotste, waarna we in gesprek raakten over kookboeken en hij, een wijnschrijver uit Portland, mij zijn favoriete boek over de Amerikaanse keuken aanbeval; een boek dat ik onmiddellijk aanschafte en waar ik nog steeds met liefde uit kook?
Of is het die kleine libraria in een Toscaans dorp waar ik in mijn beste Italiaans vroeg of er iets over de lokale keuken te koop was en een op schitterend papier gedrukt bundeltje kreeg aangereikt dat geheel gewijd was aan farro, een inheemse graansoort die ik al drie keer had gegeten in de trattoria om de hoek en heerlijk vond, maar waarvan ik me afvroeg wat het in hemelsnaam was?
Vraag mij niet wat mijn favoriete boekwinkel is. Het is alsof je me vraagt van wie van mijn kinderen ik het meeste houd. Waarom kiezen als ze je allemaal op hun eigen manier gelukkig maken? Ja, gelukkig is het goede woord. Zodra ik er binnenstap gebeurt er iets met mij dat vergelijkbaar is met het eten van een reep chocolade. Of met wakker worden op je verjaardag.
In welke stad ik ook ben, waar ook ter wereld, ik móet even snuffelen. En of ik nu met een kookboek naar buiten loop of een roman, een dichtbundel of soms met helemaal niets, het werkt altijd. Zouden ze in boekwinkels gelukshormonen door de lucht verspreiden, zoals supermarkten dat doen met de geur van versgebakken brood?
Boekwinkels zijn magische plekken. Het maakt namelijk niet uit waar ter wereld je er een binnenloopt - misschien hoef je de taal van de aangeboden boeken niet eens te begrijpen - het is steeds een plek die je herkent als de jouwe. Wie in een onbekende stad overweldigd is geraakt door de drukte, duikt het best een boekwinkel in. Je zal onmiddellijk de geur van het papier en de ernstige liefde in de ogen van de verkopers herkennen en weer tot jezelf komen. Het lawaai van de stad verstomt er, verdwalen is er ten zeerste aanbevolen en iedereen kent je want zij zijn, net als jij, mensen van het boek.
‘Ik zoek het liefste in het weekend boekwinkels op. Vroeger vaak nog met een kater, was het de perfecte plek om bij te komen. Eventuele teleurstellingen van de vorige nacht van je af te laten glijden met nieuwe verwachtingen. Elke titel draagt een ander geheim met zich mee, klaar om zich aan je te openbaren. Het blijft fijn om rond te kijken zonder op recensies af te gaan, maar gewoon een boek te pakken dat je aanspreekt door de voorkant en titel. Dan vind je altijd het boek dat op dat ogenblik bij je past. Daarna koffie drinken met je nieuwe aanwinst en langzaam wakker worden. Wie leest kan zijn eigen wereld maken.’
‘In een boekhandel vind je het hele leven samengebald. In alle kasten, op alle tafels zwerven verhalen. Verhalen van ver, verhalen van dichtbij. Verdriet, vreugde, woede, ontspanning en inspanning vinden allemaal hun eigen plek in de winkel. De boekhandelaar kan je helpen het verhaal te vinden dat precies bij je past, maar kan je ook de ruimte geven om een eigen ontdekkingstocht te houden. Je kunt je laten sturen, je kunt je laten verrassen. Want eigenlijk staan niet de boeken centraal, maar de mensen die er te gast zijn.’
Boekhandels waren van jongs af aan fabelachtige plekken voor mij; snoepwinkels vol verhalen. En nooit zo sterk als tijdens de middernachtelijke bijeenkomsten voor nieuwe Harry Potter boeken. Twee van die momenten staan mij in het bijzonder bij: in Hengelo, bij Boekhandel Broekhuis, kocht ik als een van de eersten ‘Harry Potter en de Orde van de Feniks’. Ik had het verhaal al meerdere keren in het Engels gelezen, maar ik wilde de ervaring niet missen. Samen met andere lezers op middernacht wachten, was een bijzonder soort magie. En dat gold ook in Dublin, waar ik ‘Harry Potter and the Deathly Hallows’ voor het eerst in handen kreeg. De sfeer vooraf was zowel gespannen als uitgelaten, maar zo gauw de boeken werden uitgedeeld verdween iedereen tussen de pagina's. Wij wandelden langs de Liffey al lezend door de nacht.
We weten dat zo ongeveer alle winkelcentra in Nederland als twee druppels op elkaar lijken. Dezelfde Hema's, dezelfde Blokkers, dezelfde Kruidvatten, dezelfde Jumbo’s. De eenheidsworst par excellence. Het gros van het koopjesvolk heeft daar geen enkele moeite mee. Ik wel. Mij stemt het weemoedig, vreselijk weemoedig. Het drijft me zelfs tot wanhoop. Loop ik door zo’n winkelcentrum, krijg ik het spontaan warm, begin te zweten, weet niet waar ik het zoeken moet. Ik voel me verloren in de woestijn van dodelijke eenvormigheid. Mijn adem stokt. Maar... dan is dáár - gode zij gedankt! - plotseling de oase: een boekhandel! Ik ren en vind mijn toevlucht tussen de boeken. Dol van vreugde omhels ik mijn vrienden de boeken. Mijn kameraden. Mijn eeuwige zielsgenoten. Ik sluit ze in mijn handen en zij sluiten mij in hun armen. Ik houd ze bij mijn oor en ze fluisteren mij toe: "Lieve Mohammed, wees niet droevig, daarboven zijn alleen maar bibliotheken en God is een boekhandelaar.
Maandagmiddag, een doorsnee middag in de boekwinkel, en de deur gaat open. Een jonge moeder, ze heeft haar dochtertje bij zich, zoekt boeken over ‘praten met kinderen’. Ze komt voor How2talk2kids, ik laat haar ook Thomas Gordon zien. Ze gaat er uitgebreid voor zitten, haar dochtertje maakt intussen een kasteel van de legoblokken. Opnieuw gaat de deur open.
Twee jongens. “Kunnen we huiswerk maken?”
“Natuurlijk, ga lekker zitten.”
Ze ruimen zelf de tafel een beetje op. Deze keer schenk ik geen thee, het is Ramadan. Ze hebben proefwerkweek en de biologieboeken komen op tafel. Maar eerst een potje kaarten. De boeken blijven lang dicht.
Aan dezelfde tafel leest de jonge moeder in de opvoedingsboeken. Ze koopt ze uiteindelijk allebei, plus twee prinsessenboeken die haar dochtertje heeft uitgezocht. De sfeer is rustig, warm, gemoedelijk.
Maandagmiddag, een doorsnee middag in de boekwinkel.
Hoe fijn is het een toffe boekhandel om de hoek te hebben waar je ongestoord kunt rond kijken, schrijvers kunt ontmoeten, een praatje kunt maken of stiekem een beetje kunt flirten met je favoriete boekverkoper (m/v). Iedere dag ga ik met plezier naar mijn boekhandel, heb ik mooie gesprekken met mensen over boeken en andere zaken. Ik roep iedereen op: support your local bookstore en vier Bookstore Day met ons mee!
